Ενθάρρυνση και προστασία του μητρικού θηλασμού
Ο μητρικός θηλασμός αποτελεί ασπίδα για την ανάπτυξη αλλεργιών – αυτό δεν είναι καινούριο. Καινούριο είναι το ιατρικό και παραϊατρικό χόμπι να προτείνονται «ακρωτηριαστικές» δίαιτες στις θηλάζουσες μητέρες, είτε για να προληφθεί η αλλεργία, είτε για να αντιμετωπιστεί. Το αποτέλεσμα είναι συχνά να οδηγούνται οι μητέρες στη διακοπή του θηλασμού, μέσω ατέλειωτης ταλαιπωρίας, πείνας και ενοχών.
Η αλήθεια όμως διαφέρει: δεν υπάρχει κανένα προληπτικό όφελος από τον αποκλεισμό τροφών από τη δίαιτα της εγκύου ή της θηλάζουσας μητέρας, ενώ και στην περίπτωση της αντιμετώπισης εγκατεστημένης αλλεργίας του μωρού, πολύ συχνά γίνεται υπερδιάγνωση και παρερμηνεία των μηχανισμών σε βάρος τροφών όπως το γάλα, το μοσχάρι, το ψάρι, οι ξηροί καρποί και άλλων πολύτιμων δομικών στοιχείων της μητρικής διατροφής.
Αυτός που την πληρώνει είναι η θηλάζουσα μητέρα: είναι αυτονόητο ότι αυτή είναι και η κύρια κερδισμένη από την ακριβέστερη διάγνωση και τον εξορθολογισμένο χειρισμό.
Αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιδας
Ο χειρισμός του ατοπικού εκζέματος είναι θεμελιώδους σημασίας, καθώς αυτή είναι η πάθηση που, όταν είναι ανεξέλεγκτη, γεννά τις υπόλοιπες ατοπικές νόσους (τροφική αλλεργία, αλλεργική ρινίτιδα & άσθμα).
Το δέρμα, και ειδικά αυτό που πάσχει από ατοπικό έκζεμα (όπως στα βρέφη με αλλεργική προδιάθεση), έχει αποδειχθεί ότι είναι σε θέση να «γεννήσει» αλλεργικά αντισώματα απέναντι σε τροφικά αλλεργιογόνα που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα του σπιτιού, στο βρεφικό κρεβατάκι ή ακόμα και στα χέρια των γονιών. Και παρότι η ατοπική δερματίτιδα στις περισσότερες περιπτώσεις βελτιώνεται αυτόματα στα πρώτα χρόνια της ζωής, δεν είναι πολύ καλή ιδέα να περιμένει κανείς με σταυρωμένα τα χέρια: η δερματίτιδα σταδιακά θα φύγει, αλλά οι συνέπειές της (δηλαδή οι αλλεργίες) μπορεί να ταλαιπωρούν το παιδί για δεκαετίες.
Έτσι, χωρίς υπερβολή, το σημαντικότερο βήμα για την πρόληψη της τροφικής και αναπνευστικής αλλεργίας περνάει μέσα από τη σωστή ενημέρωση των γονέων γύρω από τους μηχανισμούς ανάπτυξης της αλλεργίας και τα οφέλη της εντατικής περιποίησης της ατοπικής δερματίτιδας.
Έγκαιρη εισαγωγή των στερεών τροφών στα βρέφη
Μέχρι πριν λίγα χρόνια, η κυρίαρχη αίσθηση ήταν ότι ο άνθρωπος αποκτά αλλεργία τρώγοντας μια τροφή: ως αποτέλεσμα, αποφεύγαμε ως ιατρική κοινότητα να εισάγουμε ισχυρά αλλεργιογόνες τροφές (π.χ. ξηρούς καρπούς, ψάρι, αυγό κλπ.) σε βρέφη, ιδίως σε αυτά με αλλεργική προδιάθεση, για την πιθανότητα να αναπτύξουν τροφική αλλεργία. Μάλιστα, σχεδιάστηκαν δεκάδες μακροχρόνιες επιστημονικές μελέτες, με σκοπό να αποδείξουν το ορθό της πρακτικής μας.
Μετά, ήρθαν τα αποτελέσματα. Και η επιστημονική κοινότητα πάγωσε.
Αυτό που κάναμε για τα τελευταία 30 χρόνια, δηλαδή να καθυστερούμε την εισαγωγή των αλλεργιογόνων τροφών στα βρέφη (π.χ. αυγό και ψάρι μετά το 1 έτος, ξηροί καρποί μετά τα 3 έτη) αποδείχθηκε ότι μας έκανε ζημιά και συνέβαλε στην έκρηξη της τροφικής αλλεργίας στην παιδική ηλικία.
Ακούγεται παράδοξο, αλλά δεν είναι: Στην πραγματικότητα, αν εξαιρεθεί το πρώτο 4μηνο της ζωής, όπου το γαστρεντερικό σύστημα φαίνεται να είναι ανώριμο για να δεχθεί στερεές τροφές, η τακτική κατανάλωση ενός τροφικού αλλεργιογόνου μετά τους 4-6 μήνες ζωής όχι μόνο δεν προκαλεί αλλεργία, αλλά προστατεύει και από την «παρεξήγηση» της τροφής ως αλλεργιογόνο. Αυτό συμβαίνει γιατί το γαστρεντερικό σύστημα κατά κανόνα παράγει φιλικά, προστατευτικά αντισώματα για κάτι που τρώμε. Αντίθετα, το δέρμα, και ειδικά αυτό που πάσχει από ατοπική δερματίτιδα (όπως στα βρέφη με αλλεργική προδιάθεση), έχει αποδειχθεί ότι είναι σε θέση να «γεννήσει» αλλεργικά αντισώματα απέναντι σε τροφικά αλλεργιογόνα που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα του σπιτιού, στο βρεφικό σεντονάκι, ή ακόμα και στα χέρια των γονιών.
Κατά συνέπεια, όσο περισσότερο αργήσει κανείς να «γνωριστεί» με το φυσιολογικό τρόπο (δηλαδή τρώγοντάς το) με ένα τρόφιμο, τόσο αυξάνει την πιθανότητα να «παραγνωριστεί» δια της επαφής με το ατοπικό δέρμα, να αναπτύξει αλλεργία και να την εκδηλώσει στα επόμενα χρόνια, όταν πια αποφασιστεί ότι έφτασε η ώρα να δοκιμαστεί η τροφή.
Σε αυτό το μήκος κύματος, όλοι οι σχετικοί επιστημονικοί οργανισμοί σε Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία από το 2008 έχουν αναθεωρήσει τις οδηγίες τους, προτείνοντας να μην καθυστερεί η εισαγωγή οποιασδήποτε τροφικής ομάδας μετά τους 6 πρώτους μήνες της ζωής. Αυτό ισχύει κατά προτεραιότητα για τα ισχυρά ατοπικά βρέφη και για τις ισχυρά αλλεργιογόνες τροφές, όπως τα σιτηρά, το αυγό, το ψάρι ή οι ξηροί καρποί. Σε αυτήν την περίπτωση βέβαια, θα ήταν προτιμότερο να προηγούνται τα αντίστοιχα δερματικά τεστ, ώστε να υπάρχει απόλυτη ασφάλεια κατά τη πρώτη χορήγηση – μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για μωρά με εξαρχής υψηλή πιθανότητα τροφικής αλλεργίας.
Κι αν η έγκαιρη εισαγωγή των στερεών τροφών στα βρέφη έχει αναδειχθεί πια σε προτεραιότητα για την πρόληψη της τροφικής αλλεργίας, με εξίσου εμφατικό τρόπο υπογραμμίζεται η σημασία της τακτικής κατανάλωσης: κάθε τροφή που μπαίνει στη διατροφή του βρέφους, θα πρέπει για τον πρώτο τουλάχιστον καιρό να χορηγείται συχνά, σε καθημερινή ή εβδομαδιαία βάση, καθώς αυτό φαίνεται να είναι το μυστικό για την οριστική «συμφιλίωση» του οργανισμού με το αλλεργιογόνο.
Εκμετάλλευση σε λογικά πλαίσια της σύγχρονης «θεωρίας της υγιεινής»
Οι αλλεργίες απέκτησαν τη σημασία που έχουν κατά τους τελευταίους 2 αιώνες – σε όλη την υπόλοιπη ιστορία του ανθρώπινου γένους αποτέλεσαν σπάνιο φαινόμενο. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες ειδικά, οι αλλεργικές νόσοι σημείωσαν τη μεγαλύτερη αύξηση συχνότητας σε σχέση με κάθε άλλη ανθρώπινη πάθηση.
Οι λόγοι που οδήγησαν και συνεχίζουν να οδηγούν σε αυτή την παράλογη αύξηση έχουν να κάνουν με παράγοντες που αποσταθεροποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, καθιστώντας το πιο επιθετικό με το περιβάλλον του.
Τέτοιοι είναι το σύγχρονο περιβάλλον διαβίωσης που χαρακτηρίζεται «οξειδωτικό», ως αποτέλεσμα των καύσεων και της βιομηχανοποίησης, η ανεπάρκεια πρόσληψης αντιοξειδωτικών παραγόντων (όπως διαφόρων βιταμινών) και οι αλλαγές στο σύγχρονο τρόπο ζωής, είτε αυτές αφορούν στη δίαιτα, στο βαθμό άσκησης, είτε στην πολυ-διαφημισμένη «δυτικοποίηση».
Η ανισορροπία όμως αυτή του αμυντικού συστήματος του ανθρώπου έχει αποδοθεί κυρίως στην τροποποιημένη έκθεση στα μικρόβια σε σχέση με το παρελθόν. Στα εκατομμύρια χρόνια της φυσικής εξέλιξης, ο άνθρωπος ανέπτυξε διάφορους τρόπους για να «επικοινωνεί» με τα μικρόβια που κατακλύζουν το περιβάλλον του, ώστε να επιβιώνει.
Μάλιστα, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, αυτά τα μικρόβια δεν είναι παθογόνα, δηλαδή δεν προκαλούν νόσο στον άνθρωπο, άλλα φαίνεται ότι είναι απαραίτητα για τη σωστή ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος.
Αποτελούν την «πλαστελίνη» με την οποία εκπαιδεύονται τα αμυντικά κύτταρα του σώματος, ιδίως στα πρώτα χρόνια της ζωής. Σε έλλειψη αυτής, ο οργανισμός ενδέχεται να διοχετεύσει την έμφυτη επιθετικότητά του προς λάθος κατεύθυνση. Η υπερβολική απολύμανση, η εξαπλωμένη χρήση των αντιβιοτικών και ο σύγχρονος τρόπος διαβίωσης στα αστικά κέντρα, μακριά από το φυσικό, μικροβιοφόρο περιβάλλον στο οποίο εξελίχθηκε καθ’ όλη του τη διάπλαση ο άνθρωπος, έχουν συντελέσει σημαντικά στην απότομη αυτή απορρύθμιση του αμυντικού συστήματος του ανθρώπου κατά τον τελευταίο αιώνα, με αποτέλεσμα την έκρηξη του αλλεργικού κύματος.
Έχει άλλωστε αποδειχθεί σε πολυάριθμες μελέτες ότι προστατεύονται από την ανάπτυξη αλλεργίας τα άτομα που εκτίθενται σε μεγαλύτερες ποσότητες «φυσιολογικής βρωμιάς»: αυτοί που ζουν κοντά σε ζώα (όσο περισσότερα, τόσο καλύτερα), αυτοί που παίρνουν λιγότερα αντιβιοτικά, αυτοί που δεν αποστειρώνουν τα βρεφικά είδη (π.χ. πιπίλες), αυτοί που πίνουν νερό από πηγάδι, αυτοί που δεν έχουν πλυντήριο πιάτων, αυτοί που έρχονται σε συχνή επαφή με τη φύση.
Και τι να κάνουμε λοιπόν εμείς; Να πάμε να μείνουμε στους στάβλους, να βρούμε ένα πηγάδι να πίνουμε νερό ή να σταματήσουμε να πλένουμε τα χέρια μας;
Τίποτα υπερβολικό. Μπορούμε να κάνουμε απλά καθημερινά πράγματα, με έμφαση στα μικρά παιδιά, ώστε να εμπλουτίσουμε με ασφαλή τρόπο τη «φυσιολογική» μικροβιακή έκθεση. Αποφεύγοντας την άσκοπη χρήση αντιβιοτικών και περιορίζοντας τη χρήση απολυμαντικών μέσων μόνο εκεί όπου έχει νόημα για την πρόληψη μετάδοσης των ιογενών λοιμώξεων (δηλαδή ναι μετά τον παιδικό σταθμό, όχι όμως αναγκαστικά μετά το παιχνίδι στο γρασίδι). Μειώνοντας τη χρονική περίοδο αποστείρωσης των βρεφικών σκευών στο απολύτως απαραίτητο. Αποκτώντας από νωρίς ένα σκύλο (που είναι μια δεξαμενή «υγιεινής» βρωμιάς). Και φυσικά, επιδιώκοντας τη χαμένη μας επαφή με τη φύση.
